واجب فراموش شده

در گذشته با توجه به عدم دسترسی به وسائل ارتباطی همواره صله رحم امری مهم تلقی می شد و مسجد جایگاهی بود که قلوب مؤمنین به یکدیگر نزدیک می گردید. حضور در مسجد، فرصتی را فراهم می کرد تا مردم به برخی مسائل دین و مشکلات اعتقادی یکدیگر التفات پیدا کرده و در تلاش برای برطرف نمودن آن ها برآیند، ولی با گذشت زمان و پیشرفت علم و هجمه فرهنگ غربی، افکار به سمت و سوی دیگری میل پیدا کرد و خیلی مسائل؛ از جمله مسئله خطیر امر به معروف و نهی از منکر به فراموشی سپرده شد.

انسان به دلیل اجتماعی بودنش، نیاز به جمعی دارد که انیس او باشند، تا از غمها و سختی ها رهایی یابد و استعدادهای نهفته اش را به فعلیت برساند، وگرنه انسانیت انسان، بی معنا خواهد بود. به همین دلیل زندگی انسان، شکل گروهی به خود گرفته و اجتماعات متفاوت در عین حال، شبیه به هم را به وجود آورده است و رشد و تعالی انسانها تنها در محیط و اجتماع سالم و پاک، امکان پذیر است. چون افراد یک اجتماع سالم، همانند اعضای یک بدن، در طریق حیات اجتماعی و سازمان دادن به زندگی صحیح انسانی سهیم و شریکند و هیچ یک از آنان نمی تواند خود را در قبال سودها و زیان های اجتماعی بی تفاوت دانسته و عکس العملی از خود نشان ندهد، اینجاست که مسئله امر به معروف و نهی از منکر (نظارت همگانی) ضرورت پیدا می کند و موقعیت اساسی و بنیادی آن چون خون در تمام اعضاء و جوارح انسان جریان دارد، در صحنه حیاتی انسانی جلوه می کند.و سهل انگاری در این باره، بی رنگ شدن دین و مرگ تدریجی امت اسلامی را در پی خواهد داشت. توجه به این ویژگی، بعضی از فرق مسلمان را بر آن داشت تا آن را جزئی از اصول مذهب خویش بدانند. آفریدگار جهان نخستین کسی است که «امر به معروف و نهی از منکر» کرده است. قرآن کریم می فرماید: «همانا خداوند به عدل و احسان و بخشش به خویشاوندان امر می کند و از کارهای زشت و ناپسند و تجاوز به حقوق دیگران نهی می نماید؛ و شما را موعظه می کند باشد که پند گیرید.» یکی از یاوران بزرگ اسلام به نام «عثمان بن مظعون» می گوید: وقتی این آیه شریفه بر پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) نازل شد، من حقانیت اسلام را درست باور کردم و اعتقاد به این آیین در دلم جای گرفت. راستی شما نیز فکر کنید، آیا کسانی که به سعادت و خوشبختی و تکامل انسان می اندیشند، می توانند برای سعادت و به روزی انسان سخنی بهتر و ارزنده تر از این کلام ارائه دهند؟
خداوند در قرآن کریم، بهترین ویژگی امت اسلامی را انجام امر به معروف و نهی از منکر دانسته است، چنان که می فرماید: «شما بهترین امت هستید که به سود انسانها آفریده شدید (چه این که) امر به معروف و نهی از منکر می کنید...» و آن دو را بر فریضه های دیگری چون، اقامه نماز و پرداختن زکات، مقدم داشته و فرموده است: «مردان و زنان مؤمن، اولیای یکدیگرند که امر به معروف و نهی از منکر می کنند و نماز را برپا می دارند و زکات می پردازند.»در نتیجه، امت اسلامی را ملزم به انجام آن دو فریضه بزرگ نموده و می فرماید: «باید شما امتی باشید که به اسلام می خوانید و امر به معروف و نهی از منکر می کنید.»
هر بررسی کننده آگاه و تیزبین، در بررسی تاریخ زندگی پیشوایان معصوم (علیهم السلام) این نکته را به درستی مشاهده می کند که «امر به معروف و نهی از منکر» از کودکی تا پایان عمر، ارتباط ناگستنی با تمام مقاطع زندگی آنان داشته است و آنان، در تمامی مقاطع سنی از کودکی تا پایان عمر، پیوسته برپا دارنده این فریضه بزرگ بوده اند و در برپایی آن توصیه فراوانی نموده اند.

امر به‌ معروف و نهی از منکر مانند واجبات دیگر دارای مراحل و مراتبی هست. همان‌طور که هر فرد موظف به انجام این دو واجب الهی است، می‌بایست به مراحل و مراتب آن نیز اهتمام ورزد تا در سایه عمل صحیح به این فرایض هم خود و هم جامعه از برکات و آثار این مهم بهره‌مند شوند. از آنجا که این دو واجب الهی علاوه بر بعد فردی دارای بعد گسترده و عمیق اجتماعی نیز می‌باشد و باید در قبال اعمال و رفتار خود و دیگران انجام شود، لذا بایسته است که در انجام آن دقت لازم صورت گیرد تا مبادا به جای اثرگذاری صحیح باعث سوء تفاهم و یا سوء استفاده افرادی شود که آگاهی درستی از معارف اسلامی ندارند شود.

از مجموع آیات قرآن برمى‌‏آید که امربه ‏معروف و نهى ‏ازمنکر دو مرحله دارد؛ یکى مرحله فردى که در این مرحله، همه افراد جامعه مسؤولیت دارند و شعاع عمل آن در حد تذکر و اندرز، اعتراض، انتقاد و مانند آن است و دوم مرحله اجتماعى که شعاع قدرت آن وسیع است و قصاص و اجراى حدود را هم در برمى‏‌گیرد و به طور طبیعى از شئون حکومت اسلامى محسوب مى‏‌شود.

امر به معروف و نهی از منکر به طور مستقیم با دین و دنیا و آبروی افراد در ارتباط است و لذا از حساسیت ویژه ای برخوردار می باشد. همان گونه که رها کردن این واجب الهی، هلاکت بار و خطر آفرین است، اجرای آن نیز بدون رعایت حدود و توجه به شرایط و مراتب و روحیات و ظرفیت افراد، زیان بار خواهد بود.

در قرآن کریم و سیره عملی بزرگان دین و سخنان آنان، نکات بسیار مهم و ارزش مندی وجود دارد که می توان از آنها برای انتخاب روش های صحیح امر به معروف و نهی از منکر مدد گرفت

هر خطا و اشتباهی که از دیگران سر می زند، ریشه و عاملی دارد; به عنوان مثال گاهی عامل گناه، ریشه روانی دارد; مانند کمبود محبت، و گاهی عامل گناه، به مسائل اجتماعی برمی گردد; مانند: بیکاری. در این صورت، مبارزه اساسی با انحرافات ناشی از این گونه عوامل، در گرو مبارزه با ریشه هاست; یعنی تأمین محبت و نیاز عاطفی برای عامل روانی، یا ایجاد اشتغال برای عامل اجتماعی.

 

کار فردی در امر به معروف و نهی از منکر، چندان مفید نیست. همان طور که اگر آب تصفیه شده و پاک را بار دیگر در جویباران رها کنیم، آلوده می شود، محیط اجتماع نیز اگر نورانی نباشد و در برابر آلودگی ها عکس العمل نشان ندهد و یا افراد آلوده و فاسد مورد تشویق قرار گیرند، مبارزه با بی بند و باری ها بسیار مشکل خواهد بود.

استاد شهید مرتضی مطهری(ره) می فرماید:

باید به این نکته توجه کنیم که عمل فردی، چندان مفید نیست، آن هم در دنیای فعلی. مشکلی که امروزه در زندگی اجتماعی ما هست این است که افراد اهل عمل توجهی به عمل اجتماعی ندارند و به اصطلاح، (تک رو) هستند; در حالی که از عمل فردی کاری ساخته نیست، از فکر فردی کاری ساخته نیست، از تصمیم فردی کاری ساخته نیست، همکاری و همفکری و مشارکت لازم است.

در سال های پس از انقلاب منافقین با استفاده از احساسات  جوانان و نقاب به ظاهر دینی،دست به ترور و انجام عملیات های خرابکارانه می زدند.

در سال های گذشته بعضی کشورهای عربی با حمایت های امریکایی اسرائیلی به جذب جوانان ساده به اسم مبارزه در راه دین پرداخته و با پرورش باورهای تکفیری در آنان تلاش دارند با انجام عملیات های ترور و گروگان گیری ایران اسلامی را نا امن جلوه داده و به اسلام ضربه بزنند.نبود فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر در منطقه باعث شده است تا شاهد افزایش این اتفاقات باشیم.

شهید مصطفی جنگی زهی یکی از هزاران شهید امر به معروف و نهی از منکر است.ایشان در پاسخ به این گفته که مسلمین و جامعه به شما نیاز دارند بهتراست کمی ملاحظه کنید پاسخ می دادند: همان گونه که جامعه به سخنان و نصایح من جنگی زهی نیاز دارد به خون من جنگی زهی هم نیاز دارد.

آری این شهید بزرگوار تاساعاتی قبل از شهادت به امر به معروف و نهی از منکر مشغول بوده و با نصایح  خود به اصلاح جامعه مشغول بودند.ایشان با زبان ساده ولی محکم امر به معروف کرده و با روشنگری و بیان نقشه های شوم دشمنان اسلام و افشاگری تلاشهای وهابیون همگان را از منکر نهی می کردند. 

شهید مطهری (ره)در رابطه با امر به معروف و نهی از منکر می گوید: «امروز گذشته از اینکه اینکه قدرتی (به شکل دایره احتساب) به هیچ شکل دیگری برای امر به معروف و نهی از منکر وجود ندارد، اساساً آنچه بیشتر جای تأسف است، این است که این فکرها به کلّی از دماغ مسلمین خارج شده. آن چیزهایی را که آن روز جزء وظیفه حسبیه می دانستند و به نام حسبه امر به معروف و نهی از منکر، امور اجتماعی خود را اصلاح می کردند، اساساً جزء امور دینی شمرده نمی شود

یکی از مصادیق امر به معروف و نهی از منکر را می توان شناساندن اسلام به مردم و دور کردن آن ها از بدی ها معرفی کرد.مثلا در شرایط کنونی که تکفیری ها و وهابیون با جنایات ضد بشری چهره اسلام را به زشتی نشان جهانیان می دهند وظیفه هر مسلمان آزاده ای است تا تلاش کند و سهم خود از این حرکت عظیم را انجام دهد.

مقام معظم رهبری با نامه ای که به جوانان اروپا و امریکا نوشتند به زیبایی بیان کردند که ما نمی گویم شما اسلام را از ما بیاموزید بلکه با خواندن مستقیم قرآن آن کتاب اسمانی مسلمانان،اسلام را از منبع اصلی آن بیاموزید.

مقام معظم رهبری به ساده ترین،زیباترین و اثرگذارترین روش نسبت به تمام جهان امر به معروف کردند.پس از انتشار نامه مقام معظم رهبری در بسیاری از کشورهای اروپایی فروش قرآن در صدر پرفروش ترین کتاب ها قرار گرفت.

 حضرت امام خمینی (ره) در این باره می فرماید: «به داد اسلام برسید و مسلمانان را از خطر نجات دهید. اسلام را دارند از بین می برند. به اسم احکام اسلام و به اسم رسول اکرم (ص)، اسلام را نابود می کنند. شما مؤظفید آنچه راکه تفقه کرده اید، بین مردم منتشر کنید و مردم را با مسائلی که یاد گرفته اید، آشنا سازید. آن همه تعریف و تمجیدی که در اخبار از اهل علم و فقیه آمده، برای همین است که احکام و عقاید و تعلیمات اسلام را معرفی می کند و سنت رسول اکرم (ع) را به مردم می آموزد. شما باید به تبلیغات و تعلیمات در جهت معرفی و بسط اسلام همت بگمارید؛ به هر صورتی که مفیدتر تشخیص می دهید. کتباً و شفاهاً مردم را آگاه کنید.

آری درست است به اسم اسلام به اسلام ضربه می زنند،گروهک های خود فروخته با اسم اسلام بهترین جوانان این مرز و بوم را ترور کرده و به شهادت می رسانند.وهابیون و تکفیری ها در عراق و سوریه مسلمانان را قتل عام کرده و زنان و دختران را به بردگی می برند.

 آل سعود و دیگر کشورهای عربی مردم بی دفاع یمن را به بهانه دفاع از اسلام به شهادت می رسانند و بسیاری جنایات دیگر که متاسفانه بسیاری ساکت نشسته و نه تنها تلاشی برای امر به معروف و نهی از منکر نمی کنند که حتی برای محکوم کردن این جنایات سخنی نمی گویند.

 

آری عده زیادی به دلیل ترس از به خطر افتادن جان و مال و پست و مقام خود، شانه از زیر بار این مسؤلیت خالی می کنند و از ترس این که مبادا حقوق و مزایا ی که از آل سعود می گرفته اند را از دست بدهند، در برابر بی عدالتی جنایات،قاچاق و بسیاری منکراتی که دیده می شود، اعتراضی نمی کنند و از امر به معروف و نهی از منکر دوری می نمایند. امام حسین(ع) در تفسیر آیه 81 از سوره مائده، در باره گروهی از بنی اسرائیل که گرفتار عذاب شدند، می فرماید: (آنان با این که فساد و زشتی های ستمگران را می دیدند، اما به دلیل [ ترس از پست و مقام و ثروت ] و آنچه برخوردار می شدند، آنان را نهی نمی کردند. )

 

این قبیل خصلت های ناپسند، ناشی از ضعف ایمان به خداست، چرا که انسان های مؤمن به جز خدا، از کسی

 نمی ترسند و اندوهگین نمی شوند. آنان بر اساس پیام های خداوند که فرمود: (به هر کس هر آنچه را بخواهد می بخشد) و (به هر کس بخواهد سودی رساند، کسی را یارای باز داشتن آن نیست)،   همه چیز را به دست خدا می دانند و معتقدند همان طور که امام علی(ع) فرمود: (امر به معروف و نهی از منکر، نه مرگی را نزدیک می کند و نه رزق و روزی انسانی را کاهش می دهد. )

 

اگر تیغ عالم بجنبد ز جای

نبرد رگی تا نخواهد خدای